İş Davalarında Arabuluculuk Süreci

Arabuluculuk Tanımı

Arabuluculuk,  yargılama sürecinde alternatif bir çözüm yolu olarak mevzuatımızda yer almakla; bu süreçte uygulanacak usul ve esaslar 6325 sayılı Hukuki Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk Kanunu ve Hukuki Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk Kanunu Yönetmeliği ile düzenlenmiştir.

Arabuluculuk, davaya konu uyuşmazlığın tarafların iradi veya zorunlu olarak başvurmaları neticesinde arabulucu olarak adlandırılan tarafsız ve güvenilir bir üçüncü kişi yardımı ile belirledikleri yöntem ve esaslara göre karşılıklı iletişim kurularak iki tarafın da menfaatine olacak şekilde çözümlenmesidir.

Arabuluculuk dava sürecine nazaran daha çok tarafların iletişimine dayanır ve bu sebepten daha esnek bir yapıya sahiptir. Arabuluculuk Kanunu ve Yönetmeliği, emredici hükümlere aykırılık oluşturmadığı sürece tarafların arabuluculuk usulünü serbestçe kararlaştırabileceklerini söylemektedir(HUAK m. 15/2, Yön. m. 17/2).

İhtiyati ve Zorunlu Arabuluculuk

Arabuluculuk yargılama sürecinde kanun tarafından bazı davalarda ihtiyati bazı davalarda ise zorunlu tutabilmektedir. İşte 7036 sayılı İş Mahkemeler Kanunu ile beraber gözetilen arabuluculuk zorunlu olup; dava şartı niteliği taşınmaktadır. Bunun anlamı ise arabuluculuğa başvurmanın zorunlu olduğu iş davalarında, davanın arabulucuya başvurulmadan açılamayacağıdır.

7036 sayılı İş Mahkemeler Kanunu 3. Maddesi 1. Fıkrada; ‘’ Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. ‘’ denilmek üzere zorunlu arabuluculuğa tabii iş davaları sayılmıştır.

Kabaca saymak gerekir ise; işçi tarafından talep edilebilecek kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötüniyet tazminatı, ayrımcılık tazminatı, sendikal tazminat, haklı nedenle iş akdinin işçi tarafından feshi halinde talep edilecek tazminat, her türlü ücret, fazla çalışma ücreti, yıllık izin ücreti, hafta tatili ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti ile işveren tarafından talep edilebilecek ihbar tazminatı, cezai şart, rekabet yasağına aykırılıktan doğan talepler vb. için dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorunludur.

Burada dikkat edilmesi gereken bir diğer husus da 7036 sayılı İş Kanunu çerçevesinde görev alanı iş mahkemeleri olarak belirlenen ancak iş kanununa tabi olmayan çalışanların veya işverenlerin de işçi-işveren ilişkisinden doğan haklarını elde edebilmek için dava açmadan önce arabuluculuğa başvurmalarının gerektiğidir.

Bununla beraber, iş kazası veya mesleki hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davaları ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davlarında arabuluculuk dava şartı olarak aranmamakta ancak; tarafların kendi iradeleri ile arabuluculuğa başvurmaları mümkün gözükmektedir. Önemle belirtmek gerekir ki hizmet tespit davaları, eksik ödenen primlere ilişkin açılan davalarda SGK da taraf olduğundan tarafların salt kendi iradeleri ile anlaşmalarına olanak yoktur. Bu sebepten bu tür davalar arabuluculuk yöntemi ile çözümlenemez.

Arabuluculuk Sürecinin Başlaması

İş mahkemesinde dava açmak isteyen tarafın davası zorunlu arabuluculuğa tabi ise mahkemenin yetkili olduğu arabuluculuk bürosuna başvurması gerekmektedir.

Taraflar arabuluculuk görüşmelerine bizzat katılabilecekleri gibi vekilleri aracılığıyla da bu görüşmelere katılabilirler.

Arabulucu görevlendirilmeden itibaren 3 hafta içerisinde başvuruyu sonuçlandırır. Bu süre arabulucu tarafından en fazla 1 hafta daha uzatılabilmektedir.

Arabuluculuk sürecinin başlamasından sonuçlanan kadar geçen süre, zamanaşımı ve hak düşürücü sürenin hesaplanmasında hesaplamaya dahil edilmez.

Sona Ermesi

Arabuluculuk faaliyetinin sonucunda taraflarca anlaşmaya varılması halinde anlaşmaya varıldığına dair belge düzenlenmektedir.

Kanun, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılması durumda anlaşmaya varılan konularda dava açılamayacağına hükmetmektedir.

Taraflardan birinin bu anlaşma şartlarını ihlal etmesi halinde ise diğer taraf davaya bakmaya yetkili mahkemeye başvurarak bu anlaşmaya dair belgeye icra edilebilirlik şerhi verilmesini talep edebilir.

Söz konusu şerhin yetkili mahkemece verilmesi halinde işbu belge mahkeme kararı niteliği taşıyacaktır.